دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ 
فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
▬ در دهه گذشته، اینترنت به عنوان یک مهم منبع اطلاعات سیاسی برای بسیاری از مردم سراسر جهان بوده است؛ و این امر، منجر به تحول فراگیر در نظام حکمرانی شده است و خواهد شد.
▬ به نظر می‌رسد، اینترنت در مقطعی، ظرفیت سازمانی بازیگران جامعه مدنی، احزاب سیاسی و دولت‌های ملی را گسترش داده است، هر چند که امروز از «مرگ وب» به عنوان یک فضای پیشرو سیاسی سخن به میان می‌آید. هر چند که اینترنت، بر خلاف رسانه‌های دیگر، توان ایجاد ظرفیت‌های مختلف را در خود دارد، و به این سادگی نمی‌میرد.
▬ برای درک سیاست معاصر، الگوهای جدید رفتار سیاسی و آگاهی ما از چالش‌های جدید و متفاوت سیاست را باید در نظر آورد.
▀█▄ تأثیرات مثبت اینترنت بر حکمرانی
▬ به کمک اینترنت، این امکان فراهم می‌شود که مفهوم کنش‌گرتری از «شهروندی» پدید آید.
▬ اینترنت، به سرعت، تبدیل به یک ابزار واقعی کسب اطلاعات می‌شود؛ در عین حال، فرق است میان اطلاعات و آگاهی. اطلاعات، به همان اندازه که می‌تواند موجب آگاهی شود، می‌تواند به شایعه و تلقی‌های سطحی گسترش‌یابنده بینجامد.
▬ این امکان پدید می‌آید که بحث‌های سیاسی آنلاین و در عین حال، پرحافظه و بدون این شاخ و آن شاخ پریدن فراگیر شود.
▬ تعاملات نیرومند آنلاین، می‌تواند با لحاظ برخی شرایط دیگر، به انسجام‌های نیرومند آفلاین منجر شود.
▬ اینترنت می‌تواند به گسترش تنوع رأی‌دهندگان و مشارکت‌جویان در سطح ملی و محلی کمک برساند. باید در این مسیر از زمینه‌های فرهنگ محلی کمک گرفت.
▬ مشارکت‌کننده‌های چندگانه، فراگیر، و برخط در مأموریت‌ها و دستور کارهای اداری، می‌تواند به ارتقاء استانداردهای حکمرانی منجر شود. از این قرار، ساختارهای بوروکراتیک کلاسیک که مشکل و دشواری عدم مشارکت مردمی و عدم امتزاج به علایق بشری را به دوش می‌کشیدند، در شرایط فعلی به سمت گشودگی و سهولت بیشتر پیش می‌روند، و این امید هست که خصلت انسانی‌تر و منعطف‌تری بیابند. در عین حال، این نگرانی هم هست که بی‌انضباطی حاصله، منجر به فرآیند تمدن‌زدایی شود.
▬ اینترنت، می‌تواند منجر به شفافیت نهادی منظم در نظام حکمرانی شود؛ همچنین می‌تواند به طور مقطعی و در واکنش به کمپین‌های شبکه، موجب شفافیت نظام حکمرانی و ضمایم آن گردد.
▬ اینترنت می‌تواند بحث در مقیاس سیاست جهانی و شکل‌گیری دیپلماسی عمومی را تسهیل کند.
▬ با اینترنت، بسیج گسترده مساهمت‌ها و همکاری‌های وسیع محلی و ملی و جهانی میسر می‌شود.
▀█▄ تأثیرات غیرقابل اجتناب
▬ شکاف دیجیتال؛ با توجه به مقدمات و مقارنات لازم برای دسترسی به اینترنت، اعم از انگیزه‌های شخصی، دسترسی فیزیکی، مهارت‌های دیجیتال و منافع واقعی، نابرابری‌ها تقویت می‌شوند.
▬ این سنخ تازه از نابرابری، با تجربه‌های فرهنگی از نابرابری انطباق ندارد، و سنت‌ها مسیرهای مشخصی برای مواجهه انسانی پخته با این انواع تازه از نابرابری ارائه نمی‌دهند. بشر در این زمینه کم‌تجربه است.
▬ در شکل‌گیری شکاف دیجیتال، موضوع «سواد اطلاعاتی» اهمیت دارد. هر چند که الگوی توزیع سواد اطلاعاتی تا حد متوسطی با الگوی جهانی فقیر و غنی همسان است، ولی نظر به مزیت اقشار متوسط، الگوی نابرابری جهانی را از بالا به پایین به یک الگوی سه رأسی و مثلثی گرایش می‌دهد. مثال بارز این تعدیل نابرابری، جایگاه ویژه دو ابرکشور هندوستان و چین در این سپهر تکنیکی تازه است.
▬ بعید است که فضای سایبر و زیست مجازی منجر به شکل‌گیری تعهد عمومی و هماهنگ میان افراد مشارکت کننده، و شکل‌گیری مفهوم فراگیری از «شهروندی دیجیتال» شود. ملهم از مفهوم «هاو/hau/شرم‌حضور» از مارسل موس، شکل‌گیری تعهد متقابل، نیاز به ارتباط چهره به چهره دارد.
▬ موقعیت‌های تفسیری افراد در شبکه، تابع سایر اطلاعاتی است که به آن‌ها می‌رسد، و هر فرد بسته اطلاعاتی منحصر به فردی را دریافت و تجربه می‌کند. از این قرار به نظر می‌رسد که ما به سمت یک جامعه تکه تکه یا شبکه‌ای با مناسبات بسیار گذرا و غیرفردی شده رهسپاریم.
▬ سانسور، بخش مهمی از حکمرانی در دنیای امروز و آینده نزدیک خواهد بود. البته همواره برخی شهروندان مسیرهایی برای گذر از این فیلترها خواهند جست، ولی، هم حضور فیلتر و هم عبور از فیلتر، واقعیت‌های امروز و آتیه نزدیک محسوب می‌شوند و از آن گریزی نیست.
▬ در عین حال، قوی‌ترین بازیگران دروازه‌بانی اینترنت، بی‌گمان موتورهای جستجو هستند و بهترین مسیر برای هدایت ملی اینترنت «موتور جستجوی ملی» است. مسیر چینی رویارویی ملی با سیطره جهانی موتورهای جستجو، ایجاد موتور جستجوی «بایدو» بوده است، که در حال حاضر پربازدیدترین وبگاه چینی محسوب می‌شود و با وجود فیلترینگ گوگل، به نظر موفق بوده است.
▬ بین فن آوری‌های تلفن همراه و جنبش‌های اجتماعی نسبتی وجود دارد. در واقع، امکان ارتباط حین تحرک، برای مدت‌های مدید، تنها امکانی بوده است که نیروهای امنیتی رسمی از آن برخوردار بوده‌اند، و این، به آن‌ها این امکان را می‌داده است که بتوانند جنبش‌های اجتماعی را مهار کنند. از این قرار است، که امروز، یکی از گام‌های نخست کنترل بحران‌های اجتماعی، قطع موقت ارتباطات همراه است.
▀█▄ تأثیرات منفی اینترنت بر حکمرانی
▬ شیوه‌های جدید دست‌کاری اجتماعی پدید آمده‌اند و عملاً حوزه عمومی در تسخیر نظارت در آمده است. امیدی به رهایی از تحت نظارت بودن نیست.
▬ بسیاری از مقارنات مدرن سیاست مردم‌سالار، مانند انتخابات، سازمان‌های دولتی، احزاب سیاسی، رسانه‌های خبری و گروه‌های مدنی از ریخت می‌افتند؛ چرا که تکنولوژی ارتباطات، عملاً، اغلب امور را به شکل غیرحضوری در می‌آورند، زندگی و اغراض فردی را فربه می‌کند و منجر به تکه تکه شدن اقدامات و اراده‌های جمعی می‌شود.
▬ موضوع دیگر، ماهیت توزیع شده قدرت و نظارت و کنترل در اجتماع است. اگر تا پیش از این، امکان داشت که با لحاظ انحصار دولت در کاربرد نظارت و خشونت، ملت در میان خود حسی از «ما» بودن را پرورش دهند، و اگر این امکان به‌ویژه در شرق (به اتکاء نظریه تضاد دولت-ملت)، یکی از عناصر مهم ذهنیت جمعی را می‌ساخته است، حالا، دیگر این حس نمی‌تواند مطابق با واقع باشد. این موضوع به نحوی عدم صمیمیت اجتماعی دامن می‌زند.
▬ گسترش زیست الکترونیک، بسیاری از مشاغل مرسوم را به خطر افکنده است؛ ولی، یکی از مهم‌ترین این مشاغل که به حذف و زوال تهدید می‌شود، حرفه روزنامه‌نگاری است؛ چرا که تولید اطلاعات به یک مشغله عمومی بدل شده است. از این قرار، هر چه به پیش می‌رویم، شمار کسانی که به نام «روزنامه‌نگار»، خود را ممحض و متمرکز بر تأمل و تفکر راجع به مسائل عمومی کنند، کمتر می‌شود، و در عوض، ایماژ و سطح و شایعه جایگزین می‌گردد.
▬ یکی از اتفاقاتی که با گسترش حیات خلوت رسانه‌ای تسهیل شده است، پورنوگرافی گسترده و فزاینده است. اینترنت، صحنه هر چه بیشتر از دست رفتن شرم حضور مارسل موسی است، و یکی از دلالت‌های ضمنی این وضع آن است که هر موقعیت پورنوگرافیک، به مثابه یک تجربه یوسف-زلیخایی است که تجربه‌های تاریخی برای گریز از آن و متمدن و اخلاقی ماندن راه و مسیر چندانی نشان نمی‌دهند. به رغم انتظار، فضای اینترنت، یک فضای قویاً جنسی و جنسیتی شده است، به طوری که در آن جایگاه استثمارگرانه مورد دغدغه لورا مالوی در تحلیل سینمای جنسی، گسترش و فراگیری یافته است (توأم با برداشت‌های آزاد از Routledge Handbook of Internet Politics, /edited by Andrew Chadwick and Philip N. Howard).
مأخذ:مرکز ملی فضای مجازی
هو العلیم
