دکتر حامد حاجی‌حیدری؛
فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
▀█▄ مقدمه
از میانه دهه ۱۹۹۰، به سرعت، شبکه‌های رایانه‌ای، در اقشار مختلف جامعه، فراگیر شده، و سر و شکل ارتباطات فردی و جمعی را طوری دگرگون کرده است که دیگر، اقسام حکمرانی مدرن، بسنده و پاسخگو نخواهند بود. از زمانه آدام اسمیت، که صورت‌بندی لیبرال حکومت جایگزین نظام مسیحی مطرح گردید، ایده تقسیم کار انسانی به عنوان منشأ ثروت ملل، آزادی را ایجاب کرد و به زیربنایی برای اولین طراحی مدرن حکمرانی بدل شد. حال، با گسترش وسیع ماشینها و حضور وسیع آن‌ها در تقسیم کار اجتماعی، و حتی به حاشیه بردن تقسیم کار انسانی، لزوماً شکل حکمرانی، دیگر نمی‌تواند در چهارچوب مرسوم آدام اسمیتی باقی بماند. زیربنای تقسیم کار اجتماعی دگرگون شده است. اگر قطار مدرنیت را به همین ترتیبی که هست رها کنیم، صورتی از حکمرانی جدید متکی بر نظارت فراگیر هوش مصنوعی پدید خواهد آمد. این که آینده به چه شکل خواهد بود، به اقسامی از ملاحظات اخلاقی و سیاسی و تکنیکی منوط است که دانشمندان علوم انسانی مشغول کاوش در مورد اقسام پاسخ ما به شرایط پیش رو هستند. این گزارش، با ملاحظه یک آرایه مقایسه‌ای چهار در دوازده، چهل و هشت ایده را در دوازده زمینه مرتبط با این کاوش، چکیده میکند.
▀██████▄ ۱) حکمرانی کلاسیک متکی بر فکر دولتی: « دولت رفاه بیش از حد متکفل»
░▒▓ ۱. مالیۀ حکمرانی
.........حکومت، یک کنشگر ثروتمند اقتصادی است، و شرکت‌های بزرگ اصلی، ملی می‌شوند.
░▒▓ ۲. الگوی اقتصادی مسلط
.........مدیریت اقتصادی هدایت شونده توسط حکومت.
░▒▓ ۳. برابری و سرمایه اجتماعی
.........جامعه نسبتاً متعادل، کاهش شکاف اجتماعی به دلیل وجود سیاست‌های اجتماعی قوی، اما، وجود سرمایه اجتماعی پایین
░▒▓ ۴. تقسیم قدرت
.........کشور و منطقه قوی و سطح محلی ضعیف‌تر؛ تغییر مسؤولیت‌های سیاسی ملی به سطح منطقه برای مدیریت چالش‌ها؛ سطح محلی ضعیف به جهت دخالت کمتر شهروندان در مسائل.
░▒▓ ۵. فرایند تصمیم‌گیری
.........حکومت‌ها کنترل کاملی بر فرآیندهای تصمیم‌گیری دارند.
░▒▓ ۶. خدمات عمومی
.........خدمات عمومی در دست حکومت، بوده و دارای کیفیت نسبتاً بالایی هستند؛ این خدمات، با روال‌های بوروکراتیک تحمیل شده‌اند تا پاسخگویی را تضمین کنند.
░▒▓ ۷. دموکراسی و مشارکت سیاسی
.........سیستم دموکراتیک نمایندگی، به خاطر نقاط ضعف بسیارش، دیگر جذابیت ندارد؛ سیستم رأی‌گیری بسیار پیچیده است؛ مشارکت شهروندان پایین است.
░▒▓ ۸. رسانه‌ها
.........تسری عملکرد رسانه‌های ملی در سطح منطقه‌ای، که به شدت تحت کنترل حکومت، مقتدر هستند؛ کنترل شدید همچنین، منجر به محدودیت در آزادی بیان می‌شود.
░▒▓ ۹. حقوق بشر
.........حقوق بشر رسماً محافظت می‌شود، اما، به دلیل رویه‌های پیچیده اداری، اقامه دعوی در دادگاه دشوار است؛ شهروندان احساس می‌کنند که ممکن است حقوق آن‌ها به خطر بیفتد.
░▒▓ ۱۰. اعتماد به حکومت
.........با این که سطح اعتماد پایین است، حکومت‌ها در قبال شهروندان پاسخگو هستند.
░▒▓ ۱۱. حریم خصوصی
.........حفظ حریم خصوصی توسط قوانین و مقررات متعدد تضمین می‌شود.
░▒▓ ۱۲. مسؤولیت و پاسخگویی
.........مسؤولیت‌پذیری و پاسخگویی بالایی در حکومت، وجود دارد؛ شهروندانی که نسبت به سیاست‌های حکومت، بی‌تفاوت هستند، به پاسخگویی او نیز توجهی ندارند.
▀██████▄ ۲) حکمرانی کلاسیک متکی بر فکر لیبرال: «امور بر عهده خود شهروندان»
░▒▓ ۱۳. مالیۀ حکمرانی
.........حکومت، بودجه بسیار اندکی دارد.
░▒▓ ۱۴. الگوی اقتصادی مسلط
.........ظهور اقتصاد اشتراکی و در عین حال رقابتی، که توسط بلاک‌چین و فناوری‌های جدید مشابه تقویت شده‌اند.
░▒▓ ۱۵. برابری و سرمایه اجتماعی
.........افزایش شکاف اجتماعی؛ در عین سرمایه اجتماعی قوی.
░▒▓ ۱۶. تقسیم قدرت
.........تمرکززدایی شدید؛ حکومت، محلی قدرتمند که از ابتکارات مردمی حمایت میکند؛ سطوح ملی و فراملی عادی یا ضعیف عمل می‌کنند؛ آن‌ها سعی می‌کنند بدون هزینه‌های عمومی و قواعد تنظیمی چارچوب حکمرانی را بسازند.
░▒▓ ۱۷. فرایند تصمیم‌گیری
.........مسؤولان مردمی تلاش می‌کنند تا حکومت را تحت تأثیر و کنترل قرار داده و بخش‌های اصلی ارائه خدمات عمومی را زیر نظر داشته باشند. همچنین، شرکت‌های فراملی از قدرت کنترل بالایی برخوردار هستند، زیرا، آن‌ها از لحاظ اقتصادی توان تحرک بیشتری در قیاس با شهروندان دارند.
░▒▓ ۱۸. خدمات عمومی
.........خدمات عمومی ارائه شده توسط حکومت، از کیفیت پایینی برخوردار است؛ شهروندان برای به دست آوردن هر آن‌چه نیاز دارند، انجمن‌های «امور بر عهده خود شهروندان» ایجاد می‌کنند.
░▒▓ ۱۹. دموکراسی و مشارکت سیاسی
.........دموکراسی سیال جایگزین سیستم نمایندگی در سطح محلی شده است، بنابراین، اجازه مشارکت مستقیم شهروندان در سیاست، به طور گسترده‌تری داده شده است؛ حکومت، تلاش میکند تا منافع شهروندان و بازیگران چند ملیتی را متعادل کند.
░▒▓ ۲۰. رسانه‌ها
.........رسانه‌ها در دست شرکت‌های بزرگ هستند؛ اطلاعات عینی چندانی را ارائه نمی‌دهند؛ روزنامه‌نگاری شهرواندن به عنوان یک حرفۀ «ضد قدرت» شناخته می‌شود.
░▒▓ ۲۱. حقوق بشر
.........حقوق بشر به عنوان اولویت حکومت، تلقی نمی‌شود؛ اکثریت شهروندان احساس می‌کنند که برخی از حقوق آن‌ها رعایت نمی‌شود.
░▒▓ ۲۲. اعتماد به حکومت
.........اعتماد به حکومت، عموماً فراتر از سطح محلی است.
░▒▓ ۲۳. حریم خصوصی
.........حریم خصوصی محافظت می‌شود، اما، این یک مسأله مهم نخواهد بود.
░▒▓ ۲۴. مسؤولیت و پاسخگویی
.........نمایندگان محلی باید نسبت به شهروندان بسیار پاسخگو باشند (در غیر این صورت می‌توان آن‌ها را به راحتی جایگزین کرد)، اما، حکومت، ملی و فراملی کمتر پاسخگو هستند.
▀██████▄ ۳) حکمرانی کلاسیک متکی بر فکر سوسیال: «انجمن‌های جلب همکاری مردم» بدون به رسمیت شناختن حضور ماشینها
░▒▓ ۲۵. مالیۀ حکمرانی
.........منابع مالی عمومی حجم بالایی را به خود اختصاص می‌دهند.
░▒▓ ۲۶. الگوی اقتصادی مسلط
.........نوآوری و تنوع الگو‌های تجاری.
░▒▓ ۲۷. برابری و سرمایه اجتماعی
.........جامعه متعادل، کاهش شکاف اجتماعی و سرمایه اجتماعی قوی.
░▒▓ ۲۸. تقسیم قدرت
.........همه سطوح حکمرانی محلی و ملی و منطقه‌ای قدرتمند هستند؛ هماهنگی قوی فراملی و، حتی، همکاریِ فرامحلی در سطح منطقه‌ای
░▒▓ ۲۹. فرایند تصمیم‌گیری
.........حکومت‌ها و شهروندان با سایر ذینفعان، سیاست‌هایی را، به صورت مشارکتی از طریق ابزارهای ارتباط آنلاین ایجاد می‌کنند.
░▒▓ ۳۰. خدمات عمومی
.........خدمات عمومی، با همکاری شهروندان ارائه می‌شوند؛ تجزیه و تحلیل داده‌ها امکان ارائه پیش‌بینی خدمات عمومی را به صورت مورد انتظار فراهم میکند.
░▒▓ ۳۱. دموکراسی و مشارکت سیاسی
.........دموکراسی نمایندگی و دموکراسی مستقیم، دست در دست هم به پیش می‌روند؛ دموکراسی مستقیم عمدتاً در سطح محلی: نظر شهروندان از طریق کانال‌های ارتباطی مجازی جدید شنیده می‌شود؛
از طریق مداخله در زمان به طور واقعی، مردم با یکدیگر تصمیم گرفته یا با هم تصمیماتی می‌سازند؛ مشارکت زیاد در انتخابات.
░▒▓ ۳۲. رسانه‌ها
.........سرمایه‌گذاری‌های مشترک در سطح انجمن‌ها و حفظ روزنامه‌نگاری با کیفیت و مستند.
░▒▓ ۳۳. حقوق بشر
.........حمایت از شهروندان در دستور کار عاملان حکومتی قرار دارد؛ شهروندان احساس می‌کنند که حقوق بشر آن‌ها بسیار مورد احترام است.
░▒▓ ۳۴. اعتماد به حکومت
.........شهروندان به طور کامل به نهادها اعتماد دارند.
░▒▓ ۳۵. حریم خصوصی
.........محافظت کاملی از حریم خصوصی شهروندان صورت می‌گیرد.
░▒▓ ۳۶. مسؤولیت و پاسخگویی
.........حکومت، در قبال سیاست‌های خود کاملاً مسؤول و در ارائه و نظرخواهی در مورد آن‌ها با شهروندان کاملاً شفاف است؛ شهروندان حکومت را پاسخگو نگاه داشته و حس علاقه، همراهی، همکاری در سیاست‌ها را دارند.
▀██████▄ ۴) حکمرانی جدید متکی بر «نظارت فراگیر هوش مصنوعی» با به رسمیت شناختن حضور ماشینها
░▒▓ ۳۷. مالیۀ حکمرانی
.........حکومت، به شدت شرکتی خواهد بود و تأثیر شرکت‌های بزرگ دیجیتال چند ملیتی بر حکومت، زیاد می‌گردد.
░▒▓ ۳۸. الگوی اقتصادی مسلط
.........اکوسیستم‌های تجاری با اتصال بسیار قوی به کلان‌داده‌ها و متکی بر تحلیل داده‌ها.
░▒▓ ۳۹. برابری و سرمایه اجتماعی
.........افزایش شکاف اجتماعی، جامعه پراکنده، حکمرانی منزوی.
░▒▓ ۴۰. تقسیم قدرت
.........همه سطوح حکمرانی محلی و ملی و منطقه‌ای ضعیف هستند؛ شرکت‌ها عنان کار را در اختیار دارند؛ همه چیز با کمک شرکت‌های اطلاعاتی، هدایت می‌شود
░▒▓ ۴۱. فرایند تصمیم‌گیری
.........شرکت‌های دیجیتال فراملی حکومت را کنترل می‌کنند، زیرا، همه داده‌ها در دست آن‌هاست و ابزارهای هوش مصنوعی را برای تصمیم‌گیری در اختیار دارند.
░▒▓ ۴۲. خدمات عمومی
.........حکومت، بیشترین خدمات عمومی را به سیستم‌های خصوصی واگذار کرده است؛ این امر منجر به نظارت شدید شهروندان توسط سیستم‌های خصوصی شده است. فقدان حریم خصوصی.
░▒▓ ۴۳. دموکراسی و مشارکت سیاسی
.........مشارکت دموکراتیک تقریباً، یک توهم است؛ تصمیم‌گیری کاملاً خودکار صورت می‌گیرد؛ سیاست مبتنی بر پیشنهادات منطقه‌ایِ هوش مصنوعی.
░▒▓ ۴۴. رسانه‌ها
.........رسانه‌ها به دست شرکت‌های دیجیتال فراملی کنترل می‌شوند.
░▒▓ ۴۵. حقوق بشر
.........رعایت حقوق بشر بسیار محدود است، به خصوص در حوزه عمل؛ شهروندان احساس می‌کنند که حقوق آن‌ها در معرض خطر است.
░▒▓ ۴۶. اعتماد به حکومت
.........هیچ اعتمادی به نهادها وجود ندارد.
░▒▓ ۴۷. حریم خصوصی
.........حق حفظ حریم خصوصی دیگر وجود ندارد.
░▒▓ ۴۸. مسؤولیت و پاسخگویی
.........هیچ پاسخگویی واقعی از سمت حکومت، نسبت به شهروندان وجود ندارد؛ شهروندان از سیاست‌های اجرایی به خوبی آگاه نیستند تا بتوانند حکومت را پاسخگو نگاه دارند.
مأخذ:مرکز ملی فضای مجازی
هو العلیم
