دکتر حامد حاجی‌حیدری؛ 
فقط ایده‌ای برای تأمل بیشتر
▬ توانمندترین تعریف از «جامعه/امراجتماعی»، از حیث اطلاق به آنچه در تاریخ فلسفه و علوم اجتماعی، از این لفظ مراد شده است، را می‌توان ملهم از جمله مهم کارل مارکس در هجدهم برومر لویی‌بناپارت ساخت: «جامعه/امراجتماعی، آن است که موجب می‌شود انسان‌ها تاریخ خود را بسازند، و در عین حال، مانع می‌شود که تاریخ خود را آن گونه که خود می‌خواهند بسازند». مصداق این تعریف، حتی بیش از موضوع فیزیک، ملموس و عینی است و جبر آن را بیش از جبر اعیان فیزیکی درک می‌کنیم.
▬ پس، مراد از «نظریه‌های جامعه‌شناسی»، «مجموعه گزاره‌های به هم مرتبط معطوف به اموری است که موجب می‌شوند، انسان‌ها تاریخ خود را بسازند، و در عین حال، مانع می‌شوند از آن که تاریخ خود را آن گونه که خود می‌خواهند بسازند، مشروط بر آن که این گزاره‌ها مکرراً مورد تأیید قرار گرفته باشند».
▬ بر این اساس، مهم‌ترین نتیجه آن است که به رغم معمول منابع «نظریه‌های جامعه‌شناسی»، این نظریه‌ها، مطلقاً محدود به کاوش‌هایی که پس از سال ۱۸۳۸، یعنی سال وضع واژه «جامعه‌شناسی/Sociology» توسط هربرت اسپنسر یا آگوست کنت نیستند؛ یا منحصر به دوران پس از شکل‌گیری رسمی رشته دانشگاهی جامعه‌شناسی در ۱۸۹۵ به همت امیل دورکیم در دانشگاه بوردو نخواهند بود.
▬ «جامعه/امراجتماعی» به مفهومی که گفته شد، از نخستین موضوعات دغدغه بشر بوده است، چرا که انسان «اجتماعی بالطبع» است (یعنی همچون موجوداتی مثل زنبور و مورچه و موریانه و...، توان استمرار حیات در خارج از اجتماع را ندارد).
▬ اسطوره‌ها، ادیان، هنرها، فلسفه، مضامین فرهنگی مجرب (سنت‌ها)، فناوری، و... ، جملگی، از منابع «نظریه‌های جامعه‌شناسی» هستند، و حتی ارجمندی آن‌ها به عنوان منبع نظریه‌های جامعه‌شناسی از نظریه‌های متعارف جامعه‌شناسی که تنها یک قرن فرصت برای آزموده شدن را داشته‌اند، بیشتر است؛ چرا که بسیار مکررتر، مورد تأیید قرار گرفته‌اند و تأییدات قرن‌ها زیست انسان‌ها را به عنوان تکنسین‌های ماهر امر اجتماعی را با خود دارند.
▬ در رأس همه این نقاط مرجع برای استنباط نظریه اجتماعی، «ادیان ابراهیمی» هستند که به مدت ۴۰۰۰ سال، در زیست هوشمندترین مردم کره زمین در غرب آسیا و شمال افریقا، مکرراً مورد تأیید قرار گرفته‌اند، و همچنان، پس از گذر ۳۰۰ سال از ظهور علم مدرن، بیش از علم مدرن، سنت‌ها، فلسفه‌ها، و هنرها، مرجع کنش اجتماعی بخش عمده جمعیت جهان هستند.
مآخذ:...
هو العلیم
